earticle

영어

Өнөөгийн Монгол Улсын үндэстэн ястан монгол, түрэг, хамниган язгуурын хорь гаруй угсаатан бүрдүүлдэг билээ. Тэдгээрийн нэг нь түрэг угсаа гаралтай Хотончууд юм. Увс аймгийн Тариалан суманд төвлөрөн аж төрдө г. Хотончуудыг Монгол Улсын баруун монголчууд буюу ойрад аймаг угсаанд хамруулан авч үздэг хэдий ч хэрэ г дээрээ Хиргис(Киргис) уламжлалын соёлоо өдгөө хүртэл хадгалж буй бие даасан нэгэн угсаатны нийтлэг бүлэг билээ. Хотон угсаатны хүн ам нь 2010 оны байдлаар 11,304 болж, Монголын нийт хүн амын 0,4 хувийг эзэлж байна. Монгол улсын түүх, угсаатан судлалд хотончуудын угсаа гарал, түүхийн талаар өнөө хүртэл төдий л бичигдэ эгүй ч гадаад дотоодын эрдэмтэн мэргэд болон судлаач сонирхогчдын анхаарлын төвд байсаар ирсэн. XIX зуун ы сүүлчээс Б.Я. Владимирцов, А.Самойловиц нар хотон угсаатаны хэл шинжилэл, Г.Н.Потонины, Г.Е. Грумм-Гр ижмайло, И.М. Майский нар хотончуудын соёл, зан үйл, шашин шүтлэг, хувцас хунар, аж ахуйн талаар судалга а шинжилгээ хийсэн. Монгол эрдэмтэдээс С.Бадамхатан хээрийн судалгаа хийж, Х.Нямбуу, А.Очир нар түүхэн сурвалжуудаас хотон угсаатантай холбогдох материалуудыг тодорхой хэмжээгээр олж тэмдэглэсэн Монгол улсын хотонгууд уг гарлаараа түрэг угсааны Сартаул,Уйгар, Хар Киргизүүд (Хиргис), Дорнод Туркес тааны сартууд (сартуулууд), магадгүй бас хасаг киргизүүдээс бүрэлдэжээ гэсэн тэмдэглэл бүр цаашлаад Хотон угсаатны дээд өвөг нь Иран (перс) -чуудтай ямар нэг хэмжээгээр цус холилдсон байх талтай гэсэн таамаглал ч байдаг. Үүнийг тодруулах үүднээс Нэгд, Дундад Ази, Дорнод Туркестаны угсаатануудын газар нутаг, антропологийн хэв шинж шашин шүтлэг, зан үйлийн талаарх мэдээ баримтуудыг нэгтгэн эмхэтгэхийг эрмэлзсэн. Хоёрт, Хотонч уудын түүхтэй холбоотой зарим бүрхэг, тодорхой бус асуудлыг архивын баримт сэлтэнд үндэслэн тодруулж ши нэ санаа дэвшүүлсэн. Гуравт, Хээрийн судалгаанууд дээрээ үндэслэн Хотончуудын соёлыг хөрш зэргэлдээ орши х баруун монголын угсаатангуудтай харьцуулж онцлогийн түүх угсаатан зүйн үүднээс үнэлж дүгнэн эрдэм шин жилгээний эргэлтэнд оруулахыг чармайсан болно. Монголын хотон ардын түүхийг тоймолвоос Галдан бошигт хаан Дорнод Туркестаны Хотаны үржил шимтэй тал нутагт тариалан эрхэлж байсан суурьшмал туршилгатай Хотан хот улсын харъяат тариаланчидыг Зүүн гар улсад тариалангийн салбарыг эхлүүлэх, Ойрадчуудыг сургах үүднээс олзлон авч иржээ. 1685 онд Улаангомын газарт суурьшуулсан энэхүү хотончууд өнөө хүртэл тус нутагт сууж байгаа ба Тэр үеийн Галдан бошигтын байг уулсан тариалангийн газар өнөө хэр Монгол улсын газар тариалангийн голомт болсоор байна. Бошигтын бухаар одоо ч ус гүйлгэж талбайгаа усалсаар байна. Тариалангийн талбайг нь "Бошигтын тариг", усалгааны сувгийг " Бошигтын бух" гэж нутгийнхан нэрлэдэг байжээ. Монгол улсын газрын зурагт мөн "Бошигтын бух" нэрээр тэмдэглэгджээ. Мөн хотончуудыг оюуны болон эд өлгийн соёлоороо Дорнод Туркестаны ард түмэнүүдтэй улбаа нэгтэй гэдги йг уламжилж ирсэн заншил, зан үйлийн хэлбэр, эд өлгийн дурсгалууд нь тодотгож байна. Антропологийн шин жээрээ Монголчуудаас ялгарна. Хэл аялгууны хувьд хар хиргис үгнүүд ном сударт нь нилээд хадгалагдан үлдсэ н. Шашин шүтлэгийн хувьд хотонгууд нь мусульман, будда, бөөгийн гэсэн гурван шашны нийлэмжтэй. . Бурхн ыг хотонгууд “худай” гэдэг перс үгээр нэрлэдэг боловч түүнийхээ талаар мусульман шашинтнууд Аллах бурхан д итгэдэг хэмжээний төсөөлөл байхгүй. Шашины зан үйлүүд нь хар киргизүүдтэй их төстэй. Дорнод Туркестан ы Кашгар, Хотон Уйгар, Киргиз бүсгүйчүүдийн хэрэглэж байсан “чачпак” ба “чачкан” “чачибак”гэдэг үсний гоёлын зүүлт нь өнөөөгийн баруун монголын хотон бүсгүйчүүдийн дунд хэрэглэгдсээр байгаа бөгөөд зан үйлий н уламжилал нь төст хэлбэрээ хадгалсаар л байна. Хотон гэдэг нэр түүхэнд нилээд эрт үеэс тэмдэглэгдэжээ. “Хотон” нэрийн шинжилгээ өнөө хир хийгдээгүй болохоор сонирхогчдоос олон янзаар тайлбарлаж ирсэн. Хотон ард түмний түүх, хотон угийн шинжилгээнээс үзэхэд түүхэнд анх X-XIII зууны үеэс Сартаул нэрээр тэмдэглэгдэж ирсэн байна. Хо-тан гэсэн хот улсын нэрнээ с гаралтай бөгөөд Хотан хот улсын харяат иргэн гэсэн утгатай, монгол дуудлага нь ‘Хотон’ болсон бололтой. Хотончууд нь угсаа гаралын хувьд түрэг угсааны олон салбарын төлөөлөгчид хольцолдох замаар бүрэлдэн тогт жээ Мөн соёлын судалгаа, хүн судлалын дүнгээс харвал Киргис (Хиргис) угсааны шинж давамгайлж байна.

한국어

현대 몽골 민족은 몽골, 투렉(Tureg), 함니강(Khamnigan) 등 20여개 종족으로 형성된다. 그 중의 하나는 투렉 (Tureg)계 허텅(Khoton)족이다. 옵스(Uvs) 아이막(aimag: 道)의 타리알랑(Tarialan) 솜(soum: 郡)에서 주로 거주한다. 허텅(Khoton)인들을 몽골의 서몽골인 오이라트(Oirad) 종족으로 포함시켜 왔으나, 사실은 키르기즈(Kyrgyz)의 전통적 인 문화를 오늘까지 유지하는 하나의 자립적인 종족의 보편적인 집단이다. 허텅(Khoton)족 인구는 2010년 기준으로 1만1천3백4명이며 몽골 총 인구의 0.4%를 차지한다. 몽골 역사와 민족학(ethnology)에는 허텅(Khoton)인들의 계통과 역사에 대하여 현재까지 기록된 바 거의 없으나, 국내외 학자들과 연구자들의 관심을 가져 왔다. 19세기말부터 블라디미르초브(B.Ya.Vladimirtsov)와 사모일로비츠 (Samoilovits)가 허텅(Khoton)인들의 문화, 풍습, 종교, 의상, 생활에 대하여 연구를 했다. 몽골 학자 중에 바담하탕(S. Badamkhatan)이 현장조사를 실시하고, 냠보(Kh.Nyambuu)와 오치르(A.Ochir)가 역사적 출처를 통하여 허텅(Khoton) 족 관련 자료를 어느 정도 찾아서 기록했다. 몽골 허텅(Khoton)인들은 본래 계통으로는 투렉(Tureg)계 사르타올(Sartaul), 위가르(Uigar), 하르(Khar: 黑) 키르기 즈(Kyrgyz), 도르노드(Dornod: 東) 투르케스탄(Turkestan)의 사르토드/사르톨로드(sartuud/sartuuluud), 또한 카자흐 키 르기즈로 형성되었다는 기록, 아울러 허텅(Khoton)족의 조상은 이란(페르시아)인들과 어느 정도 혼혈되었을 수도 있 다는 가정도 있다. 이것을 확인하기 위하여 첫째, 중앙아시아, 도르노드(Dornod: 東) 투르케스탄(Turkestan) 종족들의 영토, 인류학적 모습의 종교와 예식에 대한 기록을 통합하기를 목적으로 하였다. 둘째, 허텅(Khoton)인들의 역사와 관련된 일부 희미 하고 미정확한 문제점들을 보관기록문서를 근거로 하여 확인하고 제안을 제시하는 것이다. 셋째, 현장조사를 근거로 하여 허텅(Khoton)인들의 문화를 이웃 서몽골 종족들과 비교하고 역사적 및 민족학적 특징을 평가하여 학술연구로 사용하게 하도록 애썼다. 몽골 허텅(Khoton)족 역사를 요약하면 다음과 같다. 갈당 보식트(Galdan boshigt) 왕이 도르노드(Dornod: 洞) 투르 케스탄(Turkestan)의 허탕(Khotan)의 좋은 땅에서 농사를 짓던 정착생활을 하는 허탕(Khotan) 도시국가의 소속 농민 들이 준가르(Zuungar)국에서 농사 시작, 오이라트(Oirad)인들 훈련을 위하여 포로로 잡혀 왔다. 1685년에 울란곰 (Ulaangom) 지역에 정착시킨 이 허텅(Khoton)인들은 오늘까지 본 지역에서 생활하고 있으며 그 당시의 갈당 보식트 (Galdan boshigt)가 성립한 경작지가 오늘도 몽골 경작지의 중심지가 되어 있다. 보식팅 보흐(Boshigtiin bukh)로 지금 도 물을 흘러 농지에 물을 주고 있다. 경작지는 “보식팅 타릭(보식의 농지)”, 관수 채널은 “보식팅 보흐(보식트의 황소)”라는 호칭으로 기록되어 있다. 몽골 지도에도 “보식팅 보흐(보식트의 황소)” 이름으로 표시되었다. 또한 허텅(Khoton)인들은 지적 및 물적 문화로 도르노드(Dornod: 洞) 투르케스탄(Turkestan) 국민들과 계통이 같다 는 것을 전통적인 풍습, 예식, 유산은 확인케 하고 있다. 인류학적으로는 몽골과 구별된다. 언어에 있어서 하르 키르 기즈(Khar Kyrgyz) 말들이 책에 많이 기록되어 남아 있다. 종교에 있어서 허텅(Khoton)인들은 이슬람교, 불교, 샤머니 즘이라는 세 가지 종교를 믿었다. 허텅(Khoton)인들이 신을 “후다이(Khudai)”라는 페르시아 말로 칭하지만, 알라(Allah)를 믿는 이 슬람교 신자처럼 믿지는 않았던 것 같다. 종교 예식은 하르 키르기즈(Khar Kyrgyz)인들과 비슷하다. 도르노드(Dornod: 洞) 투르케스탄(Turkestan)의 카쉬가르(Khashgar), 허텅 위가르(Khoton Uigar), 키르기즈(Kyrgyz) 여 자들이 사용했던 “차츠파크(Chachpak)” 및 “차츠캉(Chachkan)”, “차치바크(Chachibak)”라는 머리 장식은 현재 서몽골 의 허텅(Khoton) 여자들도 사용하고 있으며 예식의 전통도 유지되어 있다. 허텅(Khoton)이라는 이름이 역사에 있어서 아주 옛날부터 기록되었다. “허텅(Khoton)” 이름에 대한 연구는 현재까 지 실시되지 않았기에 여러 가지로 해석되어 왔다. 허텅(Khoton)인들의 역사와 계통의 연구에 따르면 역사상 처음 5-13세기부터 사르타올(Sartaul) 이름으로 기록되어 있다. 허-탕(Kho-tan)이라는 도시국가 이름으로 유래되며, 허탕 (Khotan) 도시국가 시민이라는 뜻이고, 몽골어 발음이 ‘허텅(Khoton)’이 되었던 것 같다. 허텅(Khoton)인들은 계통에 있어 투렉(Tureg)계 여러 종족들에 의해 형성된 것이다. 또한 문화 및 인류학 결과에 따르면 키르기즈(Kyrgyz)계 성 격이 더 많다.